THỬ LỬA BỞI HỌC TRÒ XỨ QUẢNG

 - Bài viết của cố Gs. Phan Mộng Hoàn -

 Lời Ban biên soạn : Từng có 8 năm dạy môn Việt Văn tại Trường Phan Châu Trinh trước năm 1975, cô giáo Phan Mộng Hoàn là một trong những nhà giáo để lại nhiều ấn tượng đẹp với nhiều thế hệ học trò. Định cư cùng gia đình tại Hoa Kỳ, cô mất năm 2020 tại thành phố San Jose sau thời gian lâm bệnh. “Nắng sân trường” là hồi ký của cô đăng trên “Kỷ yếu Hội ngộ Phan Châu Trinh-Hồng Đức, 30 năm xa xứ” gói ghém hành trình vào nghề giàu xúc cảm của một nhà giáo trẻ. Chúng tôi mạn phép trích đăng một phần của hồi ký này với hy vọng các học trò cũ của cô tìm thấy bóng dáng chính mình trong những giờ học êm đềm thơ mộng ngày nào 

… Khi tôi nói mình may mắn về Trường Phan Châu Trinh, là nói thật lòng. Tôi làm sao quên được hôm mình thập thò đứng trước cổng trường, với lá đơn xin dạy giờ trong tay. Tôi đã choáng ngợp trước hình ảnh hàng hàng lớp lớp những người trẻ với đồng phục tinh khôi một màu trắng. Họ đang nghiêm trang trong lễ chào cờ vào thứ Hai đầu tuần. Trên vòm hành lang chính, các nhà giáo đứng trang nghiêm hướng mặt về cột cờ giữa sân trường, nơi đặt bức tượng bán thân của chí sĩ Phan Châu Trinh.

Khi sân trường đã yên lắng, tôi rụt rè tìm đến Phòng hiệu trưởng. Còn nỗi vui nào lớn hơn khi hiện ra trước mắt mình hình ảnh thân quen của vị giáo sư Toán khi tôi còn là học trò Trường Đồng Khánh! Ông hiệu trưởng oai vệ đang ngồi sau bàn giấy chính là thầy Thái Doãn Ngà. Thầy Ngà dạy Toán riêng cho mỗi lớp tôi ở Đồng Khánh hai năm liền 2A rồi 2A1 (khi tôi rớt Tú tài bán phần, ngồi đúp lớp thì lớp 2A đổi thành lớp 2A1).

Thầy Ngà nhận ra ngay cô học trò lớp 2A năm xưa. Thầy vui vẻ đồng ý cho tôi vào dạy ở Trường Phan Châu Trinh. Thầy không nhìn vào tấm bằng của tôi, bảo rằng từ lâu đã tin vào khả năng của Phan Mộng Hoàn về hoạt động hiệu đoàn. Thầy còn nhắc lại chuyện tôi liên tiếp được trường khen thưởng nhiều năm về các môn Quốc văn và Sử địa. Tuy nhiên thầy thêm rằng vì tôi đến xin dạy khi trường đã khai giảng gần cả tháng rồi nên có thể không còn đủ môn chính cho tôi. Đúng như thầy dự đoán, anh Huỳnh Mai Trác - Giám học - sau đó đã xếp cho tôi 8 giờ Công dân ở 4 lớp Đệ Tứ và 12 giờ Sử Địa của 6 lớp Đệ Thất. Tiêu chuẩn này vừa sát cho tôi có điều kiện sẽ được bổ làm giáo sư chính ngạch của trường. Không có một giờ Quốc văn nào dành cho tôi, dù Quốc văn là môn “ruột” mà tôi được đào luyện kỹ càng ở bậc đại học. Vì thế, ngay từ giai đoạn đầu về với Trường Phan Châu Trinh, tôi đã được “thử lửa” bởi chính đám học trò xứ Quảng.

Như mình ngày xưa hay coi thường các môn phụ, bọn học trò con trai bây giờ tha hồ tìm mọi cách quậy phá cô giáo trẻ là tôi. Đúng là… quả báo, vì học trò con trai hoang nghịch khủng khiếp. Nếu không có thầy Hiệu trưởng luôn kịp thời xuất hiện để… giải cứu, chắc chắn tôi đã chào thua và xin… rút lui có trật tự!

Làm sao quên được chuyện xảy ra với mình ở một lớp Đệ Tứ lúc tôi mới về trường! Tôi gần phát khóc vì một tên học trò, hễ cứ đến giờ dạy của tôi là thế nào cũng thấy hắn lơn xơn đến gần cô giáo. Lại còn thỉnh thoảng nghe vài đứa khác đọc to tên mình với tên thằng bé này. Tụi nó có ý cặp đôi tôi một cách sống sượng. Nhiều lần như thế, tôi cố ý giả điếc làm lơ. Nhưng rồi, khi không còn chịu đựng thêm nữa thái độ xúc phạm táo tợn của lũ học trò quá quắt, tôi đành kêu cứu thầy tôi- ông hiệu trưởng oai nghiêm.

Bữa đó, Phòng hiệu trưởng đang bận tiếp khách nhưng khi thấy tôi xuất hiện với mặt mày xanh lét, thầy Ngà liền rời khỏi phòng và theo chân tôi lên lớp. Thầy hỏi rõ nguyên nhân trước khi kịp vớ theo cây roi mây dài, nhanh nhẹn vượt lên trước. Hẳn đã nhiều lần thầy nghe ban giám thị báo cáo việc cô giáo mới Phan Mộng Hoàn bị học trò chọc phá. Thầy vẫn để yên, có lẽ vì chưa thấy “đương sự” trực tiếp báo cáo với mình.

Lần ấy, sau trận mưa roi mây, chàng học trò muốn chơi ngông kia còn bị phạt quỳ cả buổi tại Phòng hiệu trưởng!

Quãng thời gian tôi mới về trường, bất cứ giờ nào và ở lớp nào, khi tôi đang dạy, thì y như rằng các thầy giám thị, giám học thường xuyên thay nhau qua lại ngoài hành lang để giám sát nghiêm ngặt. Buồn giận vì chẳng muốn chuyện này kéo dài, tôi nói thẳng với các lớp rằng nếu các em không nghiêm trang học hành, cứ ồn ào náo nhiệt khiến nhà trường phải nhọc công canh giữ thì tôi sẽ xin từ chức. Nghe vậy, học sinh sau đó đã hợp tác với tôi. Các em cùng bảo ban nhau êm thắm học hành. Từ đó, tôi yên tâm dạy dỗ, các lớp dần trở vào khuôn nếp.

Tám năm ở Trường Phan Châu Trinh với tôi là quãng thời gian đầy ắp kỷ niệm, vui nhiều hơn buồn, của đời dạy học.

… Học trò Trường Phan Châu Trinh thuở ấy có sức học suýt soát nhau, hơn kém nhau đôi khi chỉ từng 1/4 điểm. Em đứng nhất hơn em xếp cuối sổ với khoảng cách chênh lệch không lớn; bạn bè trong lớp vì thế ít xảy ra mặc cảm hay ghen tị nhau. Dạy học ở trường này thật thoải mái, bài chỉ giảng qua một lượt là phần lớn học sinh đã hiểu ngay. Giảng xong, tôi không đọc cho học trò chép mà tự mỗi người phải tự đúc kết và ghi lại thành bài trong vở giảng văn. Tôi sẽ chấm và cho điểm những bài ghi chép đó của học trò. Muốn thực hành lối dạy kiểu Văn khoa nầy, tôi phải có trong tay học sinh thật giỏi, và Trường Phan Châu Trinh là nơi hội đủ điều kiện để tôi áp dụng. Khi đã luyện cho học sinh quen viết lách như thế, tôi “thừa thắng xông lên” ra lệnh cho các em làm bích báo.

Mỗi lớp hàng tháng có 4 tờ báo tường của 4 đội. Các đội thi đua nhau viết, vẽ, trình bày; học sinh toàn lớp đều phải tập viết văn, làm thơ. Sau một năm học, mình có bao nhiêu bài vở hay, tha hồ chọn để phát hành giai phẩm riêng cho lớp. Báo lớp được in ronéo do tự tay học sinh trình bày, biên tập và ấn loát. Tôi có cái may là nhà ở trong khuôn viên Trường Kỹ Thuật, phu quân tôi lúc ấy là người đứng đầu trường này, trong nhà có máy in riêng. Nhiều học sinh Trường Phan Châu Trinh được… cấp phép đến nhà tôi để làm báo. Các cậu bé phần lớn là dân Quảng vốn ưa tranh cãi bất cứ lúc nào và với bất cứ nguyên cớ gì nên không gian làm báo thêm phần sôi động. Bầy con tôi nhiều lúc hào hứng lăng xăng đùa nghịch với các anh học trò của mẹ. Không khí làm báo vì thế lúc nào cũng vui vầy náo nhiệt như ngày Tết. Quanh nhà tôi là bãi cỏ mênh mông, xanh mướt. Các cậu học trò nhiều khi say mê rượt bóng ngoài sân cỏ mà quên cả việc đến nhà cô giáo mình để làm báo…

P.M.H

( Trích từ Tập san CHE ĐẦU CHUNG LÁ khóa 1967-1974 )